Luik (Frans: Liège; Luxemburgs: Léck) is de tweede grootste Waalse stad, het centrum van de grootste Waalse agglomeratie en het culturele centrum van het Waalse Gewest van België. Het is de hoofdstad van de provincie Luik en de zetel van het bisdom Luik. De stad met 197.327 inwoners (per 1 januari 2019) ligt aan de samenvloeiing van de Ourthe en de Maas, 25 km hemelsbreed ten zuiden van Maastricht (NL) en 39 km ten zuidwesten van Aken (D). Het bekken van Luik en zijn voorsteden hebben ongeveer 600.000 inwoners.
Luik heeft een universiteit, andere hogescholen, een theater, een opera en andere culturele instellingen.
Geschiedenis
Middeleeuwen
De naam in de Romeinse tijd was Leodicum of Vicus Leodicus. In 717 ontwikkelde de stad zich als bisdom en was in de middeleeuwen een belangrijk politiek en cultureel centrum. Aan het einde van de middeleeuwen behoorde het tot het grondgebied van het Luikse klooster.
De heersende prins-bisschoppen van Luik kwamen voornamelijk uit de adel van het Heilige Roomse Rijk. Het machtscentrum van het bisdom Luik was het kapittel van de kathedraal, ook geregeerd door de edelen van het rijk, een van de grootste in Centraal-Europa. Albrecht II van Cuyk verleende de inwoners van de stad de eerste privileges in 1196/1198. Net als in andere spirituele gebieden van het rijk, kon stedelijke autonomie zich slechts gedeeltelijk ontwikkelen. De Hochstift is nooit een onderdeel geworden van de Spaanse of Oostenrijkse Nederlanden en heeft bestaan tot zijn ontbinding na de bezetting door de Napoleontische revolutionaire troepen (zie ook: Vrede van Campo Formio).
18de eeuw
In 1789 vond, mede in verband met de Franse Revolutie, de zogenaamde Luikse Revolutie plaats. Het was gericht tegen de absolutistische heerschappij van prins-bisschop Caesar Constantin Franz von Hoensbroech en werd begin 1791 door troepen onderdrukt namens het Heilige Roomse Rijk.
Tijdens de Franse Revolutie werd de Lambertuskathedraal geplunderd en platgebrand.
In 1795 werd Luik bezet door Franse troepen, toegewezen aan het Département de l’Ourthe en een deel van de Eerste Franse Republiek. Na de omverwerping van Napoleon Bonaparte werd het in 1815 het Koninkrijk der Verenigde Nederlanden en in 1830 onderdeel van het onafhankelijke Koninkrijk België.
Luik is de bakermat van de continentale Europese kolen- en staalindustrie. Al in 1720 begon de eerste stoommachine op het vasteland van Europa te werken in een kolenmijn nabij Luik.
Industrialisatie
Van hieruit verspreidde de industrialisatie zich vanaf het begin van de 19e eeuw over het hele continent. Met name het staalbedrijf Cockerill-Sambre had zijn hoofdzetel in de buurt van Luik.
Van 1888 tot 1892 werd Luik beschermd door de bouw van een versterkingsring met 12 forten van beton. In 1901 werd het Limburgse kolenveld ontdekt. In 1905 was Luik de locatie van de grote industriële tentoonstelling Exposition universelle de 1905. Gedurende deze tijd was de stad een bolwerk van de arbeidersbeweging en ook van de Waalse beweging, die pleitte voor autonomie voor het zuidelijke, Franstalige deel van het land.
Eind 1908 richtten leden van de Liègois Automobile Club de Liège-Spa Aero Club op.
Wereldoorlogen
In zowel de Eerste als de Tweede Wereldoorlog werd Luik fel bestreden vanwege de ligging aan een belangrijke Maasovergang. In augustus 1914, enkele dagen na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, werd het fort volgens het Schlieffenplan het eerste doelwit van de Duitse opmars door België. Terwijl de citadel op 7 augustus werd ingenomen door een staatsgreep, hielden de forten van de vestingring, waaronder Fort Loncin, meer dan een week stand.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog was de stad opnieuw een van de eerste doelen van de Duitse opmars tijdens de westelijke campagne in mei 1940. De verovering van Fort Eben-Emael door Duitse parachutisten werd bekend. Van 1940 tot 1944 werd de stad bezet door Wehrmacht-troepen en was het een centrum van het verzet.
Naoorlogse periode
Sinds de industrialisatie zijn er talloze mensen geëmigreerd uit Vlaanderen, Italië en sinds 1945 ook uit Noord-Afrika, wat nog steeds terugkomt in de bevolkingsstructuur van de stad. In de afgelopen decennia zijn immigranten afkomstig uit landen ten zuiden van de Sahara; Luik werd een multi-etnische, multiculturele stad. Vooral sinds de jaren zestig is het stadsbeeld veranderd door het verwijderen van oude gebouwen.
Met de neergang van de steenkoolwinning in het Luikse bekken en de daaropvolgende staalcrisis kreeg de regio te maken met de moeilijkheden van structurele veranderingen en verkeerde ze in financiële nood. In de jaren zeventig moest onder meer het plan om een metro te bouwen worden opgegeven.
Onderwijs
Luik is de thuisbasis van de Franstalige Universiteit van Luik (opgericht in 1817) en de Haute École de la Province de Liège (HEPL), een universiteit met overwegend economische, administratieve en technische opleidingen. Op artistiek en muzikaal gebied is er een academie voor schone kunsten (Académie Royale des Beaux-Arts de Liège), een muziekconservatorium (Conservatoire Royal de Liège) en een kerkelijke kunstacademie, École supérieure des arts Saint-Luc de Liège.
Cultuur
In Luik vind je onder meer La Boverie als museum voor moderne en hedendaagse kunst, het Museum Grand Curtius, dat verschillende tentoonstellingen (waaronder wapens en brillen) samenbrengt, het Aquarium-Museum als natuurhistorisch museum gespecialiseerd in vis , het archeologisch Archéoforum, het Huis van de Natuurwetenschappen, het Metallurgie en Industriemuseum, het Stadspaleis Musée d’Ansembourg, het MADMUSEE – Museum voor Gedifferentieerde Kunst, het Museum voor Waalse Kunst, het Museum voor Waalse Folklore, het Museum voor Lokaal Publiek Transport van het Luikse land, het openluchtmuseum op de Sart-Tilman, het Musée Grétry, het Musée Tchantchès met een poppencollectie van de beeldhouwer en poppenspeler Denis Bisscheroux en de schatkamer van de kathedraal.
Luik is de thuisbasis van de Opéra Royal de Wallonie en een Royal Philharmonic.
Als cultureel belangrijke stad in de grotere regio Saar-Lor-Lux, nam Luik deel aan het 2007-programma van het Jaar van de Culturele Hoofdstad van Europa.
De schrijver Georges Simenon komt uit Luik.